Ерейментау өңірінің солтүстік шығысындағы қыратты далада Қоянды-Қойтас деген жер бар. Ол үлкен-кіші шар секілді мың сан түрлі тастар шашырап жатқан алқап. Ертеде мұнда Қашқын атты батыр өмір сүріп, садақшы сарбаздарына мына жықпыл-жықпыл қойтастарды жау оғынан өздеріне қалай қалқа қылуды үйреткен деседі.

Осы жерде табиғаттың төл туындысы дерлік бір ғажайып тасойық бар. Боз се­леулі даладағы бұл қа­зан­­шұңқыр көзге бірден кө­рін­бейді. Оны бұрыннан бі­летін біреу болмаса, былайғы жұрттың оны із­деп табуы қиын. Ақмола облысы Ерейментау маңындағы бұл шағын қойтастардың арасындағы бұл алып тас жер бетінен 20-30 метр төменде орналасыпты. Көз өлшемімізге салып көргенімізде аталмыш тас­ойық ұзындығы 120, ені 60 метрдей болып шықты. Айналасы жақ­партастар қоршаған оның табаны бәкене бұта мен шүйгін шөпке тұнып тұр. Төр жақтағы итмұрын мен жабайы қарақат арасында жылтыраған жылға да бай­қалады. «Қыстағы қасат қар­дың құдіреті-ау», – деп ой­ладық іштей.  Көзкөргендердің айтуынша, ертеде бұл жер ба­рым­ташылардың қоналқалық мекені болыпты. Бо­лым­сыз нәрседен кек­те­ніп, дауласқан рулар бір-біріне деген өшін елдің өрістегі малын айдап кетуден алған ғой. Сондай кез­де барымташы ұрылар көр­ші ауылдың қолдарына түскен жылқыларын осында әкеліп, іздерін жасыратын болған. Яғни, олжа қылқұйрықтарды өзіміз сөз етіп отырған қазан­шұң­қырдың төменгі жа­ғын­дағы қылтадан бір-бірлеп өткізіп алып, шөбі мен суы 5-6 күнге жететін осында баққан. Сөйтіп, арттарынан шыққан айғай-шудың аңысын аңдаған. Қуғын әбден басылып, із кесушілер беті басқа жаққа ауғанда олар жылқыларды мына тасқорадан қайта шығарып, іңір қараңғылығымен алыс жолға аттанатын болған. Осындай барымта кейін сырт көзден таса бұл қазаншұңқыр Қысырақ қамаған аталып ке­тіпті. Аталмыш сөздің мән-мағынасын иісі қа­зақ баласына тәптіштеп түсіндіріп жату артық шы­ғар деп ойлаймыз. Қыс­қа­ша айтқанда, қысырақ үйірге қосылмағандықтан құ­лын­да­май қалған байтал не жас бие ғой.  Өзіміз сөз етіп отырған бұл қазан­шұңқырдың бұ­рын­ғы замандағы жағ­дайы осылай болса, кешегі кеңестік кезеңде ол қырдағы малшы­ларды та­биғаттың адам күтпеген қи­ын­дық­та­рынан аман алып қалатын мекен ретінде ел есінде қалып қой­ыпты.

Авторы: Жанболат Аупбаев, фото: Сайлау Байбосын