Айғайқұмнан түс ауа шыққан біздің шығармашылық топ Қатутауды бетке алып, жолға шықты. Қатутаудың баурайына кіре бергенімізде көліктің сол жағынан шауып келе жатқан қарақұйрықты көрдік. Көліктің жылдамдығы артқан сайын әлгі тәкаппар жануар да шабысын үдете түсті. Бір уақытта көлікке жақындап келді де, жолымызды кес-кестеп барып, алдымыздан өте шықты. Қарақұйрықтың қайтпас қайсарлығына тамсанған Қытай елінен арнайы шақыртумен келген фотограф Екпін Хасенжан: «Өй, мынауың қайтеді ей?!», – дегені сол-ақ екен инспектор Еділ: «Кез келген көліктің жолын кесу қарақұйрықтың серті, – деді ол, – олай істемесе олар өздерін жеңілген санайды».

Сайын далада кенеттен пайда болып, көзді ашып жұмғанша ғайып болған қарақұйрықты артынан болса да суретке түсіріп үлгердік.

Сағат бес жарым шамасында жанартау лавасынан түзілген Қатутауға (моңғол тілінде «қатты тау» дегенді білдіреді), ақшамда Ақтаудың етегіне келіп тоқтадық. Тоқтай сала кәсіби екі фотограф бір жаққа, инспектор Еділ екеуміз басқа жаққа кеттік. Сөйтіп күн ұясына батқанға дейін әркім өзіне қажетті суреттерді түсіргендей болды. Айнала тас қараңғы. Көңілді бөлер артық дыбыс та, жарық та жоқ. Тек біз тұрған жерден 35-40 шақырым қашықтықта орналасқан Қазақстан-Қытай елдері арасындағы шекарада «Қорғас» бекетінің жарығы ғана көрініп тұрды. Сосын барлығымыз ақылдаса келе, айдалада жалғыз тұрған күркенің айналасына тұра қалдық та, ақ жолақты Құсжолын суретке түсіре бастадық.

Аспандағы жыпырлаған жұлдыздарды ай сәулесі жердің бетіне түспей тұрып түсірген дұрыс. Себебі айдың сәулесі көп жағдайда тұнық суретті түсіріп алуға мүмкіндік бере бермейді. Ал “Canon” фотоаппараты ондай кедергілерді елемейтіні белгілі.

Түннің бір жарымында төменде орналасқан «штаб пәтерімізге» келсек, көлігіміздің айналысы күндізгідей жап-жарық, шайымыз қайнаулы, тамағымыз дайын тұр екен. Осы кезге дейін жүзге жуық экспедицияның құрамында болған көлік иесі – Ержанның әр сөзінен туризмнің қыр-сырын әбден меңгеріп алғандығы байқалып тұрды. Оның ойынша, қазақстандықтардың отансүйгіш қасиетін ояту үшін ең алдымен ішкі туризмді насихаттау керек. Олай болмаған жағдайда отандастарымыз арасында демалысын шетелдерде өткізетіндер саны кемімек емес. «Бұл көлікті жылдың кез келген маусымына ыңғайлы, әрі қолайлы етіп жасап шығу үшін мол қаржымен қатар, ұзақ уақыт та кетті, – деді ол, – әр нәрсе үлкен тәжірибемен келеді».

Бұл көлікте бес адамға арналған жатын орын, ыдыс-аяқ, қазан-ошақ, жарық құралдары, қажетті мөлшерде ауыз су мен мұздатқыш бар. Одан бөлек көлік жолда тығылып қалса, өз өзін кез келген жерден сүйреп шығара алатын қондырғымен де, 220 вольтты электр қуатымен де жабдықталған.

Ақтау тауы – «Алтынемел» мемлекеттік ұлттық паркіндегі туристер арасында ең танымал нысандардың бірі.

Ғалымдардың айтуынша, миллиондаған жыл бұрын бұл жер көлдің табаны болған. Және қазір көзге көрініп тұрған қызыл, жасыл, көгілдір, ақ және сары түстер сол замандардың белгісі. Уақыт өте келе жер астынан жас таулар бой көтергенде көл суы айналаға жайылып кеткен. Ал сол кезден қалған шөгінділер ізін Ақтау тауынан 90 шақырым қашықтағы Қалқан тауларынан да, 180 шақырым жерде орналасқан Шарын шатқалынан да аңғаруға болады.

Ақтау, алыстан қарағанда ақ болып көрінгенімен оған жақындаған сайын түстердің сан алуандығына көз жеткізесіз. Ал ондағы шөгінді қатпарлар мен тілімденген жер бедері – табиғаттың нақ бір экзотикалық көрінісі іспетті.

Қазақстандық ғалым, геология-минералогия ғылымының докторы Сайда Нигматова ханым өзінің Ақтауға қатысты жазған еңбегінде таудағы кейбір түске қатысты анықтама да берген. Оның зерттеуі бойынша, таудағы қызыл түс – мезозой жыныстары қалыптасатын (жер бетінде ауа температасы өте ыстық болғанда құрылады) палеоген және неоген кезеңіне сәйкес келеді. Ақ түс – жердегі ауа райы қазіргідей қалыпты жағдайда болғанда көл астында пайда болған және ол плиоцен дәуірінде тиесілі. Кезінде көлдің табаны болған бұл жерден қазір ауыз судың ешқандай белгісі жоқ. Сөйте тұра сексеуіл, жыңғыл, адыраспан мен көкемарал, сұңғыла сияқты өсімдіктер өседі.

Қайсыбір жылдары бұл жерде археологиялық қазба жұмыстарын жүргізген мамандар тіпті динозаврдың да сүйектерін тапқан екен. «Алып жануарлардың қаңқаларын қазір де табуға болады», – дейді олар.

Ертеңінде біз парктің солтүстігіндегі VIII ғасырға тиесілі, Жетісу сақтарының киелі орталығының бірі болған «Бесшатыр» қорымына бармақ болып жиналып жатқанымызда Алматыдан бірнеше отбасы мүшелері Ақтаудың баурайына жайғасып жатты.

(Жалғасы бар)

Авторы Дәурен Құдайберген, Фото: Ерболат Шадрахов, Екпін Хасенжан